Mieszkając czy pracując za granicą możemy spotkać się z sytuacją, gdy w celu załatwienia sprawy urzędowej lub na potrzeby sądu będziemy potrzebowali przedstawić dokumenty z Polski. W takim przypadku muszą zostać one przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego. Nie każdy ma jednak świadomość, że polskie tłumaczenia przysięgłe nie zawsze są uznawane za granicą. Wyjaśniamy, na jakie problemy można natrafić i jak wygląda praktyka w wybranych krajach.
W skrócie:
Czy tłumaczenie wykonane przez tłumacza przysięgłego w Polsce będzie uznawane za granica?
W Polsce tłumacz przysięgły (dokonujący tłumaczeń uwierzytelnionych, poświadczonych) jest osobą zaufania publicznego. Nie tylko dokonuje przekładu tekstu – lecz również swoją pieczęcią poświadcza zgodność tłumaczenia z oryginałem dokumentu, jednocześnie ponosząc za to odpowiedzialność cywilną. Jest urzędnikiem państwowym, którego działalność określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Wysoka ranga zawodu i wymagania stawiane tłumaczom przysięgłym w Polsce sprawiają, że polskie urzędy nie honorują tłumaczeń wykonanych przez zagranicznych tłumaczy.
Angielskim odpowiednikiem tłumaczenia przysięgłego jest certified/sworn translation. Zawsze oznacza ono tłumaczenie wykonywane przez osobę dysponującą odpowiednią wiedzą i uprawnieniami, jednak status zawodowy tłumaczy przysięgłych i procedury związane z uznawaniem tłumaczeń dokumentów są bardzo różne w poszczególnych krajach – brakuje jednolitych przepisów unijnych. Niektóre z państw podobnie jak Polska nie uznają tłumaczeń wykonanych przez tłumaczy przysięgłych z zagranicy. Aby nie narażać się na stratę czasu i dodatkowe koszty, zawsze warto upewnić się we właściwym urzędzie, jakie tłumaczenie będzie odpowiednie. Niekiedy warto również zadbać o apostille lub legalizację dokumentów.
Przykłady z praktyki wybranych państw i możliwe problemy
Stany Zjednoczone
W Stanach Zjednoczonych nie ma jednolitego systemu, w ramach którego weryfikowane byłyby kompetencje zawodowe tłumaczy – zamiast tego istnieją różne organizacje, które umożliwiają znalezienie specjalisty zajmującego się konkretnym rodzajem tłumaczeń. Do najbardziej znanych należą American Assiociation of Language Specialist założone w 1957 roku w Waszyngtonie czy American Translators Association. W USA tłumaczenia zwłaszcza zlecane u renomowanych tłumaczy mogą być dosyć drogie, na szczęście uznawane są tłumaczenia wykonane przez polskich tłumaczy przysięgłych. Na mocy konwencji haskiej z 2005 roku konieczna jest klauzula apostille – dokumenty nie wymagają legalizacji.
Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii nie występuje instytucja tłumacza przysięgłego. Tłumaczenia „przysięgłe” (certified) muszą być wykonywane przez osobę specjalizującą się w danym rodzaju tłumaczeń, a dodatkowo poświadczone przez notariusza i to właśnie on odpowiada za jakość dokumentu. Urzędy honorują polskie tłumaczenia przysięgłe. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku Stanów Zjednoczonych, szczególna uwaga zwracana jest na poświadczenie dokumentu przy pomocy apostille.
Niemcy
W Niemczech uznawanie polskich tłumaczeń przysięgłych zależy od przepisów w konkretnym landzie. W niektórych regionach kraju wymagane może być tłumaczenie przez niemieckiego tłumacza przysięgłego zatwierdzonego przez sąd. Zwykle będzie to tłumacz należący do Bundesverband der Dolmetscher und Übersetzer (BDÜ) – Federalnym Stowarzyszeniu Tłumaczy Pisemnych i Ustnych – to organizacja, do której należy 80% niemieckich tłumaczy.
Francja
We Francji tłumaczenia oficjalnych dokumentów i pism urzędowych mogą być wykonywane jedynie przez tłumaczy przysięgłych. Niektóre francuskie instytucje nie dopuszczają polskich tłumaczeń przysięgłych – podobnie jak polskie francuskich. W takim przypadku jednak pomocny może być Wydział Konsularny Polskiej Ambasady we Francji, który sprawdza i uwierzytelnia tłumaczenia. Warto mieć także świadomość, że na mocy umowy dwustronnej Polsce i we Francji istnieje możliwość uzyskania wielojęzycznych aktów stanu cywilnego (fr. plurigue), które nie wymagają dodatkowego tłumaczenia ani uwierzytelniania.
Szwecja
W Szwecji akceptowane są wyłącznie tłumaczenia wykonane przez szwedzkich tłumaczy przysięgłych. Podobnie jak w Polsce, muszą oni zdać egzamin – istnieje również podział na tłumaczy ustnych i państwowych. Zdanie egzaminu umożliwia zdobycie uprawnień do dokonywania tłumaczeń wyłącznie w jedną stronę np. z polskiego na szwedzki lub ze szwedzkiego na polski. Takie tłumaczenie opatrzone jest pieczęcią i numerem autoryzacji konkretnego tłumacza – numer ten wskazuje na posiadane uprawnienia.
Belgia
Trudności z uznaniem polskich tłumaczeń przysięgłych możemy mieć także w Belgii. Choć w tym kraju nie ma jednego spisu tłumaczeń przysięgłych, to każdy sąd posiada własną listę zaprzysiężonych tłumaczy, z którymi współpracuje. W konkretnych sprawach tylko oni będą uprawnieni do dokonywania tłumaczeń uwierzytelnionych. To sąd uwierzytelnia dany dokument, poprzez pieczęć tłumacza, którego zatrudnia. W niektórych przypadkach możliwe jest również uwierzytelnienie dokumentów tłumaczonych z języka francuskiego przez Wydział Konsularny Ambasady RP w Belgii.
Apostille i legalizacja – poświadczenie dokumentów
W niektórych przypadkach równie ważne, lub nawet ważniejsze od samego tłumaczenia, jest poświadczenie dokumentu. Jest ono możliwe na dwa sposoby: poprzez klauzulę apostille lub procedurę legalizacji. Apostille to wydawane przez MSZ potwierdzenie, że dokument jest autentyczny i został wydany przez uprawniony do tego urząd. Procedura legalizacji ma ten sam cel – w tym wypadku jednak – ze względu na umowy międzynarodowe – konieczne jest dodatkowe poświadczenie w placówce dyplomatycznej kraju, gdzie dokument będzie stosowany.
Najpierw apostille, później tłumaczenie przysięgłe
Aby dokumenty były uznawane za granicą, w pierwszej kolejności powinniśmy uzyskać apostille (lub zadbać o legalizację w przypadku krajów, które nie są stroną konwencji haskiej z 1961 r.), a dopiero później zlecać tłumaczenie przysięgłe. Wiąże się to z faktem że pieczęć apostille jest również elementem podlegającym tłumaczeniu. Odwracając kolejność sami możemy sprawić, tłumaczenie dokumentu bez apostille nie będzie ważne.
