Wiele osób niezwiązanych z branżą lingwistyczną uważa, że biegła znajomość języka obcego w zupełności wystarczy do świadczenia usług tłumacza. Jest to mylne przekonanie – dobry tłumacz bowiem musi posiadać szereg innych umiejętności i predyspozycji do należytego wykonywania zawodu. Wachlarz takich cech obejmuje zarówno kompetencje twarde, jak również miękkie. Czym powinien legitymować się idealny kandydat na tłumacza? Odpowiadamy w poniższym artykule!
W skrócie:
Tłumacz idealny – sylwetka kandydata
Osoba kształcąca się w kierunku tłumacza musi mieć świadomość, że zawód tłumacza łączy w sobie umiejętności społeczne, zdolność szybkiego reagowania, logicznego myślenia i „sztywną” wiedzę z zakresu lingwistycznego. Sama znajomość języka obcego jest niewystarczająca – nie mając nic ponad to do zaoferowania, tłumacz bardzo szybko przepadnie na rynku, wygryziony przez swoich bardziej kompetentnych kolegów.
Jaki więc powinien być tłumacz idealny?
Przede wszystkim – nie musi to być osoba, która biegle zna się na każdej dziedzinie; wystarczy, by w swojej niszy (np. tłumaczenia techniczne), był przygotowany wręcz perfekcyjnie do świadczenia usług. Biegłość pod każdym względem językowym jest oczywista – zarówno w gramatyce, jak i ortografii, stylistyce czy umiejętności zachowania sensu zdania. Posiadanie znajomości, które pozwolą realizować zagadnienia spoza niszy będą atutem, bez którego można sobie jednak poradzić. Tłumacz symultaniczny powinien być odporny na stres i dynamikę środowiska, musi mieć także doskonale rozwiniętą pamięć krótkotrwałą. Tłumacze przysięgli z kolei muszą legitymować się umiejętnością stosowania źródeł, cierpliwością do wielusetstronicowych dokumentów oraz umiejętnością czytania nieczytelnego pisma. Nie są to jednak wyłączne przykłady pożądanych kompetencji.
Kompetencje miękkie
Aby w ogóle mówić o kompetencjach miękkich, należy zdać sobie sprawę z tego, co oznacza to pojęcie oraz jakie są jego przykłady. Kompetencje miękkie to zespół cech i umiejętności, które odnoszą się stricte do osobowości i mentalności człowieka, przez co są niezwykle trudne do zmierzenia. Osoby z branży HR dzielą kompetencje na:
- Personalne: umiejętność pracy pod presją, sposoby radzenia sobie ze stresem, zarządzanie przydzielonymi zadaniami, zdolność do wykonywania kilku zadań naraz, inteligencja emocjonalna;
- Interpersonalne: umiejętność aktywnego słuchania, zdolność do zarządzania zespołem lub pracy w grupach, sposoby motywowania współpracowników i podległych osób, zdolność perswazji i argumentacji;
Kompetencje miękkie są zespołem umiejętności, które niezwykle trudno wytrenować – do nich potrzebne jest coś, co nazwać można „naturalnymi predyspozycjami”. Osoby o charakterze ekstrawertycznym mają większe szanse na posiadanie zdolności pokroju umiejętności przywódczych czy łatwości w nawiązywaniu kontaktów. Same kompetencje miękkie to zbiór wartości uniwersalnych, które przydadzą się na wielu stanowiskach, przykładowo:
- Umiejętność pracy w stresujących sytuacjach potrzebna będzie żołnierzowi, telemarketerowi, lekarzowi czy politykowi;
- Empatia niezbędna okaże się w zawodzie psychologa, nauczyciela, opiekuna osób starszych oraz doradcy finansowego;
- Zdolność argumentacji to niezbędnik podczas pracy jako sprzedawca, prawnik, negocjator policyjny czy mediator;
Jakie więc kompetencje miękkie powinien posiadać tłumacz? Ten zbiór sześciu zdolności jest bardzo potrzebny, by osiągnąć sukces na rynku
- Umiejętność pracy pod presją czasu – standard, który trzeba zagwarantować w absolutnie każdej dziedzinie, nikt przecież nie będzie czekać miesiąc na pracę, która powinna zająć tydzień;
- Logiczne myślenie, umiejętność patrzenia „krok naprzód” – szczególnie potrzebne przy tłumaczeniu symultanicznym oraz przy skomplikowanych, niszowych tłumaczeniach;
- Chęć nieustannego rozwoju – podnoszenie i doskonalenie swoich kompetencji wpisane jest w zawód tłumacza, ponieważ język poddawany jest nieustannej ewolucji i przeobrażeniom;
- Uczciwość i niezawodność – tłumacz przysięgły to zawód zaufania publicznego, dlatego powiedzenie „polegać jak na Zawiszy” powinno być widoczne w każdym podjętym działaniu;
- Aktywne słuchanie / czytanie – w zależności od rodzaju tłumaczenia, tłumacz nie może być tylko biernym obserwatorem, powinien on brać czynny udział w przekazywaniu komunikatu;
- Asertywność i gotowość do obrony stworzonego dzieła – w obliczu krytyki dobry tłumacz nie tylko nie ugnie się pod obiekcją, ale także wyjaśni swój punkt widzenia i przekona drugą stronę do zaproponowanego przez siebie rozwiązania.
Cechy te oczywiście nie są katalogiem zamkniętym, równolegle należy pamiętać, że brak którejkolwiek z nich nie wykreśla kandydatów z grona pretendentów do najlepszych tłumaczy.
Kompetencje twarde
Obok kompetencji miękkich są także te umiejętności, które stanowią absolutną konieczność do wykonywania zawodu tłumacza. Będą to wszelkiego rodzaju mierzalne zasoby, które można ściśle osadzić w ramach danych kryteriów: umiejętności lub nieumiejętności, uzyskania noty egzaminacyjnej na poziomie dostatecznym lub bardzo dobrym.
Ponieważ kompetencje twarde odwołują się tylko i wyłącznie do personalnych zdolności, specjaliści z dziedziny HR nie wyróżniają „twardych kompetencji interpersonalnych”. Przykłady kompetencji twardych to chociażby posiadanie prawa jazdy kategorii B, biegła znajomość programów MS Office, wykształcenie wyższe w kierunku ekonomicznym, posiadanie licencji taxi czy umiejętność obróbki graficznej potwierdzona portfolio.
Kompetencje twarde są zespołem umiejętności, które każdy w pewien sposób nabywa – czy to w szkole, czy przez specjalistyczne kursy, czy na studiach. Nie istnieje „droga na skróty” czy „naturalna predyspozycja” do posiadania większej ilości zasobów kompetencyjnych niż rówieśnicy. Nie można zatem urodzić się z kompetencją w zakresie interpretacji prawa czy wrodzoną zdolnością do pilotażu samochodów rajdowych.
Kompetencje w wielu przypadkach profilowane są pod konkretne stanowisko, a ich posiadanie nigdy nie przeszkadza – co najwyżej może się okazać nieprzydatne. Nauczyciel nie będzie aktywnie korzystać w pracy z uprawnień spawalniczych MIG/MAG, a piłkarzowi na murawie nie przyda się kurs prawa jazdy kategorii C+E. Poniżej przedstawiamy te umiejętności, które z pewnością będą potrzebne do pracy jako tłumacz przysięgły:
- Biegła znajomość języka obcego potwierdzona stosownym egzaminem państwowym;
- Umiejętność pracy zarówno przy użyciu programów elektronicznych (MS Office), jak i manuskryptów;
- Obszerna wiedza humanistyczna w zakresie kultury, historii, polityki i językoznawstwa, aby możliwe było osadzenie tekstu w niezafałszowanych realiach;
- Umiejętność korzystania z literatury pomocniczej, tekstów źródłowych, podstawowa znajomość kwestii bibliotekoznawczych;
Bez posiadania tych kompetencji trudno będzie mówić o podjęciu pracy w zawodzie tłumacza.
